Czym są zaimki dzierżawcze w języku włoskim?

Zaimki dzierżawcze (pronomi possessivi) to słowa, które wskazują na przynależność danej rzeczy do osoby lub grupy osób. W języku polskim mamy ich odpowiedniki, takie jak: „mój”, „twój”, „jego”, „nasz”, „wasz” itd. Włoski system zaimków dzierżawczych jest jednak bardziej rozbudowany i wymaga uwzględnienia rodzaju oraz liczby rzeczownika, do którego się odnoszą.

Na wstępie chciałabym też dodać, że potocznie uczący się nazywają wszystko zaimkami dzierżawczymi odnosząc się do form w języku polskim “mój”, “twój” itd, chociaż tak naprawdę mamy zarówno zaimki dzierżawcze jak i przymiotniki dzierżawcze. Te drugie są przez nas o wiele częściej używane. Pod koniec artykułu wyjaśniam jaka jest dokładnie różnica, ale w artykule dla ułatwienia dla osób uczących się używam sformułowania  “zaimek dzierżawczy”. Tak naprawdę, o ile nie studiujesz filologii włoskiej, myślę, że rozróżnienie nie jest aż tak istotne. Ważne, aby wiedzieć jak używać poprawnie tych form. 

Jak poprawnie używać zaimków dzierżawczych w języku włoskim?

Wybór formy zaimka

Najważniejsza różnica pomiędzy językiem polskim, a włoskim to taka, że w języku włoskim wybieramy formę na podstawie rodzaju rzeczownika, który stoi po zaimku dzierżawczym. NIGDY NIE UZGADNIAMY Z RODZAJEM OSOBY, KTÓRA COŚ POSIADA.

Dowiedz się więcej o nauce włoskiego

Il suo gatto oznacza zarówno “jej kot” lub “jego kot”.

La sua gatta oznacza zarówno “jej kotka” lub “jego kotka”.

To oznacza, że wybór formy nigdy nam nie wskaże na to czy osoba, która coś posiada lub do której coś przynależy jest kobietą czy mężczyzną.

Ważne też jest, aby pamiętać, że zawsze bierzemy pod uwagę rodzaj rzeczownika w języku włoskim i NIGDY nie sugerujemy się językiem polskim.

Poprawnie:

• La mia casa – mój dom (w języku polskim dom jest w rodzaju męskim, a w języku włoskim w rodzaju żeńskim)
• La tua macchina – Twój samochód (w języku polskim samochód jest w rodzaju męskim, a w języku włoskim w rodzaju żeńskim)
• Il mio libro – Moja książka (w języku polskim  książka jest w rodzaju żeńskim, a w języku włoskim w rodzaju męskim)

Błąd:

• Mio casa ❌
• Mia libro ❌
• Tuo macchina ❌

Obowiązkowy rodzajnik przed zaimkiem dzierżawczym

W języku włoskim zaimek dzierżawczy niemal zawsze występuje z odpowiednim rodzajnikiem określonym (il, la, i, le).

Poprawnie:

• Il mio libro – Moja książka
• La tua macchina – Twój samochód
• I nostri amici – Nasi przyjaciele

Błąd:

• Mio libro ❌
• Tua macchina ❌

Wyjątek: brak rodzajnika w przypadku pojedynczych nazw krewnych

Jeśli mówimy o jednym członku rodziny w liczbie pojedynczej (mama, tata, brat, siostra itp.), rodzajnik jest pomijany.

Poprawnie:

• Mio padre – Mój ojciec
• Tua madre – Twoja matka
• Suo fratello – Jego/jej brat

Błąd:

• Il mio padre ❌
• La tua madre ❌

Wyjątek od wyjątku :) 

Jednak, aby nie było zbyt pięknie, od powyższej reguły opuszczania rodzajnika przed członkiem rodziny istnieją 4 wyjątki:

1. Gdy mówimy o rodzinie w liczbie mnogiej (i miei fratelli – moi bracia)

2. Zdrobnienia (il mio fratellino – mój braciszek, la mia sorellina – moja siostrzyczka).
Wyrażenia takie jak la mia mamma  i il mio papà mogą występować z lub bez rodzajnika (poprawnie też jest mia mamma i mio papà).

3. Dookreślenie członka rodziny za pomocą np. przymiotnika, powiemy mio fratello – mój brat, ale dodając przymiotnik pojawi się rodzajnik il mio fratello maggiore – mój starszy brat. 

4. Przed loro stoi zawsze rodzajnik: il loro fratello – ich brat. 

Kilka innych wyjątków kiedy opuszczamy rodzajnik

• wykrzyknienia: Mamma mia! 
• w stałych wyrażeniach: a casa mia, in onore suo, per colpa tua itd. 

Zaimki dzierżawcze jako samodzielne zaimki

Zaimki dzierżawcze mogą również występować samodzielnie, bez rzeczownika, kiedy z kontekstu jasno wynika, o czym mowa. W takich przypadkach nadal zachowują rodzajnik.

Poprawnie:

• Questa macchina è la mia. – Ten samochód jest mój.
• Quel libro è il suo. – Tamta książka jest jego/jej.

Błąd:

• Questa macchina è mia. ❌ (jeśli nie jest to forma skrócona)

Przykłady zdań z zaimkami dzierżawczymi

• Dov’è la tua borsa? – Gdzie jest twoja torebka?
• I loro genitori vivono a Roma. – Ich rodzice mieszkają w Rzymie.
• Questa è la nostra casa. – To jest nasz dom.
• Le mie scarpe sono nuove. – Moje buty są nowe.
• Quel cane è il tuo? – Tamten pies jest twój?

Najczęstsze błędy w użyciu zaimków dzierżawczych

1. Pomijanie rodzajnika
   ❌ Mio amico è simpatico.
    Il mio amico è simpatico.

2. Niepoprawne użycie rodzaju
   ❌ Il sua macchina è rossa.
   La sua macchina è rossa.

3. Używanie rodzajnika przy nazwach krewnych w liczbie pojedynczej
   ❌ Il mio fratello è alto.
   Mio fratello è alto.

Zaimki dzierżawcze w porównaniu do przymiotników dzierżawczych

W języku włoskim mamy zarówno zaimki dzierżawcze (pronomi possessivi), jak i przymiotniki dzierżawcze (aggettivi possessivi). Ich rola jest podobna, ale występują w różnych miejscach w zdaniu.

Przymiotnik dzierżawczy (aggettivo possessivo) – zawsze stoi przed rzeczownikiem:

• Questa è la mia macchina. – To jest mój samochód.

Zaimki dzierżawcze (pronome possessivo) – zastępują cały rzeczownik:

• Questa macchina è la mia. – Ten samochód jest mój.

Wpływ kontekstu na wybór zaimka dzierżawczego

W zależności od kontekstu użycie zaimków dzierżawczych może się różnić. W języku włoskim często unika się ich, gdy z kontekstu jasno wynika, do kogo należy dana rzecz.

Przykłady naturalnych konstrukcji:

• Hai visto la mia borsa? → L’hai vista? (Czy widziałeś moją torebkę? → Czy ją widziałeś?)
• Dov’è il tuo telefono? → Dov’è il tuo? (Gdzie jest twój telefon? → Gdzie jest twój?)

Włoski jest językiem, w którym często upraszcza się wypowiedzi, jeśli nie ma potrzeby powtarzania informacji.

Zaimki dzierżawcze w języku potocznym i literackim

W języku potocznym Włosi często upraszczają wypowiedzi i pomijają zaimki dzierżawcze, jeśli są one oczywiste z kontekstu. Natomiast w języku literackim i oficjalnym są one częściej stosowane, szczególnie w celu podkreślenia przynależności.

Język potoczny:

• (Di chi è questa giacca?) – Di Marco. (Czyja jest ta kurtka? – [To] Marco.)

Język literacki/formalny:

• (Di chi è questa giacca?) – È la sua. (Czyja jest ta kurtka? – Jest jego.)

Warto zwrócić uwagę, że w mowie codziennej Włosi często stosują konstrukcje, które nie wymagają zaimków dzierżawczych.

Konstrukcje idiomatyczne z zaimkami dzierżawczymi

Włoski obfituje w wyrażenia idiomatyczne, które wykorzystują zaimki dzierżawcze w nieoczywisty sposób. Oto kilka przykładów:

• “Farsi i fatti propri” – Zajmować się swoimi sprawami (dosł. „zajmować się swoimi rzeczami”)
  • Fatti i fatti tuoi! – Zajmij się swoimi sprawami!
• “Essere in casa propria“ – Czuć się jak u siebie w domu
  • Qui mi sento in casa mia. – Tutaj czuję się jak u siebie.
• “A modo mio/tuo/suo“ – Na mój/twój/jego sposób
  • Faccio le cose a modo mio. – Robię rzeczy po swojemu.

Takie wyrażenia pomagają uczącym się lepiej oswoić się z naturalnym użyciem zaimków dzierżawczych.

Kilka innych przykładów

Podsumowanie

Zaimki dzierżawcze w języku włoskim to nieodłączny element codziennej komunikacji. Ich poprawne użycie wymaga znajomości zasad dotyczących rodzaju, liczby oraz obecności rodzajnika. Warto zapamiętać, że rodzajnik jest niemal zawsze wymagany, z wyjątkiem niektórych przypadków dotyczących krewnych. Regularna praktyka i budowanie własnych zdań z użyciem pronomi possessivi pozwoli opanować je bez większego wysiłku.

Zaimki dopełnienia bliższego, czyli pronomi diretti, to jedne z podstawowych konstrukcji w języku włoskim. Dzięki nim możemy uniknąć powtarzania rzeczowników, co sprawia, że nasze wypowiedzi stają się bardziej naturalne i zwięzłe. Umożliwiają one skrócenie i ułatwienie komunikacji, zastępując rzeczownik, który jest dopełnieniem bliższym zdania. Włoskie zaimki bezpośrednie  (zazwyczaj) odpowiadają na pytania “kogo?” lub “co?” i są nieodzowną częścią codziennego języka.

W tym artykule szczegółowo omówimy zaimki dopełnienia bliższego, ich formy, sposób użycia oraz podam liczne przykłady, które pomogą w ich zrozumieniu i prawidłowym stosowaniu.

Co to są zaimki dopełnienia bliższego pronomi diretti?

Zaimki dopełnienia bliższego to zaimki, które zastępują rzeczownik będący bezpośrednim dopełnieniem czasownika (pomiędzy czasownikiem a rzeczownikiem nidy nie ma przyimka!). W języku włoskim bezpośrednie dopełnienie to taka część zdania, która odpowiada na pytania “chi?” (kogo?) lub “che cosa?” (co?).

Przykład zdania bez użycia zaimka:

Vedo Maria. → (Widzę Marię.)

Teraz zastąpmy “Maria” zaimkiem bezpośrednim:

La vedo. → (Widzę ją.)

Jak widać, zamiast pełnej nazwy osoby użyliśmy zaimka “la“, który odnosi się do Marii.

UWAGA!

Przy wyborze form nie sugeruj się tłumaczeniami w języku polskim! Podaję je w tabelce poniżej, ale nie zawsze to tłumaczenie Ci się przyda, ponieważ w języku włoskim i polskim rzeczowniki często mają inny rodzaj, np: compro il panino (kupuję bułkę). Bułka w języku polskim jest w rodzaju żeńskim, a w języku włoskim w rodzaju męskim, więc powiem lo compro (kupuję go, a nie ją). 

Jak używać pronomi diretti w zdaniu?

Istnieją trzy możliwości, gdzie stawiamy zaimek:

1) zaimek stoi przed czasownikiem, jeśli jest on odmieniony. Jest to zdecydowanie najszczęstsza sytuacja. 

Przykłady:

Mangio la pizza. → (Jem pizzę.)
La mangio. → (Jem ją.)

Vedi il film? → (Widzisz film?)
Lo vedo. → (Widzę go.)

Aiuti tuo fratello? → (Pomagasz swojemu bratu?)
Lo aiuto. → (Pomagam mu.)

ZOBACZ NASZE KURSY WŁOSKIEGO

2) zaimek doklejamy do bezokolicznika

Przykłady:

Vado a trovarlo. → (Odwiedzę go.)

Zaimki dopełnienia bliższego z czasownikami modalnymi (potere, volere, dovere)

3) Jeśli w zdaniu występuje czasownik modalny (potere, volere, dovere), zaimek można umieścić przed czasownikiem modalnym lub dołączyć do bezokolicznika.

Voglio leggere il libro. → (Chcę przeczytać książkę.)
Lo voglio leggere. → (Chcę ją przeczytać.)
Voglio leggerlo. → (Chcę ją przeczytać.)

Puoi vedere il film? → (Możesz obejrzeć film?)
Lo puoi vedere? → (Możesz go obejrzeć?)
Puoi vederlo? → (Możesz go obejrzeć?)

Obie wersje są poprawne!

Pronomi diretti w czasie przeszłym (passato prossimo)

Gdy używamy passato prossimo, zaimki dopełnienia bliższego muszą znaleźć się przed czasownikiem posiłkowym (avere lub essere).

Przykłady:

Mi  hai chiamato? → (Wołałaś mnie)

Ti ha visto Francesco? → (Widział ciebie Francesco)

UWAGA!

Pamiętaj, że w czasie przeszłym ( i każdym innym złożonym w języku włoskim) zaimki lo, la, li, le musimy uzgodnić z końcówką participio passato. W liczbie pojedynczej skracamy zaimek do formy l’.
Ho mangiato il panino → L’ho mangiato. 

Ho mangiato la mela → L’ho mangiata.

Ho mangiato i panini → Li ho mangiati.

Ho mangiato le mele → Le ho mangiate. 

Przykłady:

Hai visto Maria? → (Czy widziałeś Marię?)
Sì, l’ho vista. → (Tak, widziałem ją.)

Hai comprato i libri? → (Czy kupiłeś książki?)
Sì, li ho comprati. → (Tak, kupiłem je.)

Hai incontrato le ragazze? → (Czy spotkałeś dziewczyny?)
Sì, le ho incontrate. → (Tak, spotkałem je.)

UWAGA!

Jeśli używamy zaimka mi, ti, ci, vi, możemy uzgodnić participio passato, ale nie musimy. 

Mi hai visto = Mi hai vista? → (Czy mnie widziałeś? (mnie = kobietę)
Sì, ti ho visto = Sì, ti ho vista.. → (Tak, widziałem cię.)

Zaimki dopełnienia bliższego w trybie rozkazującym (imperativo)

W trybie rozkazującym zaimki dopełnienia bliższego dołącza się do czasownika jako jego końcówkę w drugiej osobie liczby pojedycznej, pierwszej i drugiej osobie liczby mnogiej.

Mangia la mela! → (Zjedz jabłko!)
Mangiala! → (Zjedz je!)

Chiama Marco! → (Zadzwoń do Marco!)
Chiamalo! → (Zadzwoń do niego!)

Prendete i libri! → (Weźcie książki!)
Prendeteli! → (Weźcie je!)

W trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej zaimki stawiamy przed formą czasownika: 
Lo chiami! → (niech pan / pani zadzwoni do niego!)

Różnice między pronomi diretti a pronomi indiretti

Włoski odróżnia zaimki dopełnienia bliższego (pronomi diretti) od zaimków dopełnienia dalszego (pronomi indiretti), które odpowiadają na pytanie komu? czemu?.

Pronomi diretti (dopełnienie bliższe):
Lo vedo. → Widzę go. (Chi vedo? → Paolo → Lo vedo.)

Pronomi indiretti (dopełnienie dalsze):
Gli regalo il libro. → Daję mu w prezencie książkę. (A chi regalo il libro? → A Paolo → Gli regalo il libro.)

UWAGA!

Nie popełniaj tych błędów

Nie zawsze struktura czasowników w języku włoskim i polskim jest taka sama, dlatego nie sugeruj się tłumaczeniem i wyborem zaimka na podstawie polskiej formy. Zawsze patrz tylko i wyłącznie na włoską strukturę. 

Np. czasownik dzwonić po włosku to:

chiamare qualcuno = telefonare a qualcuno

Jak widzisz, włoska struktura czasownika chiamare łączy się bezpośrednio z rzeczownikiem (bez przyimka), czyli jeśli chcesz zastąpić rzeczownik zaimkiem, to musisz użyć pronome diretto. 

W przypadku czasownika telefonare użyjemy zawsze pronome indiretto (przed rzeczownikiem mamy przyimek). W tłumaczeniu nie zobaczymy tej różnicy. 

Lo chiamo = Gli telefono. (Zadzwonię do niego)
La chiamo = Le telefono. (Zadzwonię do niej)

Tak samo, czasownik pomagać (aiutare) łączy się z pronome diretto, mówimy aiutare qualcuno (bez przyimka). 

Lo aiuto (Pomogę mu, po włosku dosłownie pomogę “jego”).

Podobnie zachowuje się czasownik dziękować (ringraziare). 
Lo ringrazio (dziękuję jemu).

Podsumowanie – kluczowe zasady użycia pronomi diretti

1. Zaimki dopełnienia bliższego zastępują rzeczowniki odpowiadające na pytania “kogo?” lub “co?”. Oczywiście zazwyczaj! Pamiętaj, że rzeczowniki w języku polskim i włoskim mogą być w różnym rodzaju, a struktura czasownika też często bywa inna, więc nigdy nie sugeruj się językiem polskim! 
2. W większości przypadków stoją przed czasownikiem.
3. W czasach złożonych (np. passato prossimo) imiesłów przeszły zgadza się z zaimkiem pod względem liczby i rodzaju.
4. W trybie rozkazującym zaimek dołącza się do czasownika (oprócz trzecich osób).
5. Przy czasownikach modalnych (potere, volere, dovere) zaimek może stać przed nimi lub być dołączony do bezokolicznika.