Zaimki dopełnienia bliższego, czyli pronomi diretti, to jedne z podstawowych konstrukcji w języku włoskim. Dzięki nim możemy uniknąć powtarzania rzeczowników, co sprawia, że nasze wypowiedzi stają się bardziej naturalne i zwięzłe. Umożliwiają one skrócenie i ułatwienie komunikacji, zastępując rzeczownik, który jest dopełnieniem bliższym zdania. Włoskie zaimki bezpośrednie (zazwyczaj) odpowiadają na pytania “kogo?” lub “co?” i są nieodzowną częścią codziennego języka.
W tym artykule szczegółowo omówimy zaimki dopełnienia bliższego, ich formy, sposób użycia oraz podam liczne przykłady, które pomogą w ich zrozumieniu i prawidłowym stosowaniu.
Co to są zaimki dopełnienia bliższego pronomi diretti?
Zaimki dopełnienia bliższego to zaimki, które zastępują rzeczownik będący bezpośrednim dopełnieniem czasownika (pomiędzy czasownikiem a rzeczownikiem nidy nie ma przyimka!). W języku włoskim bezpośrednie dopełnienie to taka część zdania, która odpowiada na pytania “chi?” (kogo?) lub “che cosa?” (co?).
Przykład zdania bez użycia zaimka:
Vedo Maria. → (Widzę Marię.)
Teraz zastąpmy “Maria” zaimkiem bezpośrednim:
La vedo. → (Widzę ją.)
Jak widać, zamiast pełnej nazwy osoby użyliśmy zaimka “la“, który odnosi się do Marii.
UWAGA!
Przy wyborze form nie sugeruj się tłumaczeniami w języku polskim! Podaję je w tabelce poniżej, ale nie zawsze to tłumaczenie Ci się przyda, ponieważ w języku włoskim i polskim rzeczowniki często mają inny rodzaj, np: compro il panino (kupuję bułkę). Bułka w języku polskim jest w rodzaju żeńskim, a w języku włoskim w rodzaju męskim, więc powiem lo compro (kupuję go, a nie ją).
Jak używać pronomi diretti w zdaniu?
Istnieją trzy możliwości, gdzie stawiamy zaimek:
1) zaimek stoi przed czasownikiem, jeśli jest on odmieniony. Jest to zdecydowanie najszczęstsza sytuacja.
Przykłady:
Mangio la pizza. → (Jem pizzę.)
La mangio. → (Jem ją.)
Vedi il film? → (Widzisz film?)
Lo vedo. → (Widzę go.)
Aiuti tuo fratello? → (Pomagasz swojemu bratu?)
Lo aiuto. → (Pomagam mu.)
2) zaimek doklejamy do bezokolicznika
Przykłady:
Vado a trovarlo. → (Odwiedzę go.)
Zaimki dopełnienia bliższego z czasownikami modalnymi (potere, volere, dovere)
3) Jeśli w zdaniu występuje czasownik modalny (potere, volere, dovere), zaimek można umieścić przed czasownikiem modalnym lub dołączyć do bezokolicznika.
Voglio leggere il libro. → (Chcę przeczytać książkę.)
Lo voglio leggere. → (Chcę ją przeczytać.)
Voglio leggerlo. → (Chcę ją przeczytać.)
Puoi vedere il film? → (Możesz obejrzeć film?)
Lo puoi vedere? → (Możesz go obejrzeć?)
Puoi vederlo? → (Możesz go obejrzeć?)
Obie wersje są poprawne!
Pronomi diretti w czasie przeszłym (passato prossimo)
Gdy używamy passato prossimo, zaimki dopełnienia bliższego muszą znaleźć się przed czasownikiem posiłkowym (avere lub essere).
Przykłady:
Mi hai chiamato? → (Wołałaś mnie)
Ti ha visto Francesco? → (Widział ciebie Francesco)
UWAGA!
Pamiętaj, że w czasie przeszłym ( i każdym innym złożonym w języku włoskim) zaimki lo, la, li, le musimy uzgodnić z końcówką participio passato. W liczbie pojedynczej skracamy zaimek do formy l’.
Ho mangiato il panino → L’ho mangiato.
Ho mangiato la mela → L’ho mangiata.
Ho mangiato i panini → Li ho mangiati.
Ho mangiato le mele → Le ho mangiate.
Przykłady:
Hai visto Maria? → (Czy widziałeś Marię?)
Sì, l’ho vista. → (Tak, widziałem ją.)
Hai comprato i libri? → (Czy kupiłeś książki?)
Sì, li ho comprati. → (Tak, kupiłem je.)
Hai incontrato le ragazze? → (Czy spotkałeś dziewczyny?)
Sì, le ho incontrate. → (Tak, spotkałem je.)
UWAGA!
Jeśli używamy zaimka mi, ti, ci, vi, możemy uzgodnić participio passato, ale nie musimy.
Mi hai visto = Mi hai vista? → (Czy mnie widziałeś? (mnie = kobietę)
Sì, ti ho visto = Sì, ti ho vista.. → (Tak, widziałem cię.)
Zaimki dopełnienia bliższego w trybie rozkazującym (imperativo)
W trybie rozkazującym zaimki dopełnienia bliższego dołącza się do czasownika jako jego końcówkę w drugiej osobie liczby pojedycznej, pierwszej i drugiej osobie liczby mnogiej.
Mangia la mela! → (Zjedz jabłko!)
Mangiala! → (Zjedz je!)
Chiama Marco! → (Zadzwoń do Marco!)
Chiamalo! → (Zadzwoń do niego!)
Prendete i libri! → (Weźcie książki!)
Prendeteli! → (Weźcie je!)
W trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej zaimki stawiamy przed formą czasownika:
Lo chiami! → (niech pan / pani zadzwoni do niego!)
Różnice między pronomi diretti a pronomi indiretti
Włoski odróżnia zaimki dopełnienia bliższego (pronomi diretti) od zaimków dopełnienia dalszego (pronomi indiretti), które odpowiadają na pytanie komu? czemu?.
Pronomi diretti (dopełnienie bliższe):
Lo vedo. → Widzę go. (Chi vedo? → Paolo → Lo vedo.)
Pronomi indiretti (dopełnienie dalsze):
Gli regalo il libro. → Daję mu w prezencie książkę. (A chi regalo il libro? → A Paolo → Gli regalo il libro.)
UWAGA!
Nie popełniaj tych błędów
Nie zawsze struktura czasowników w języku włoskim i polskim jest taka sama, dlatego nie sugeruj się tłumaczeniem i wyborem zaimka na podstawie polskiej formy. Zawsze patrz tylko i wyłącznie na włoską strukturę.
Np. czasownik dzwonić po włosku to:
chiamare qualcuno = telefonare a qualcuno
Jak widzisz, włoska struktura czasownika chiamare łączy się bezpośrednio z rzeczownikiem (bez przyimka), czyli jeśli chcesz zastąpić rzeczownik zaimkiem, to musisz użyć pronome diretto.
W przypadku czasownika telefonare użyjemy zawsze pronome indiretto (przed rzeczownikiem mamy przyimek). W tłumaczeniu nie zobaczymy tej różnicy.
Lo chiamo = Gli telefono. (Zadzwonię do niego)
La chiamo = Le telefono. (Zadzwonię do niej)
Tak samo, czasownik pomagać (aiutare) łączy się z pronome diretto, mówimy aiutare qualcuno (bez przyimka).
Lo aiuto (Pomogę mu, po włosku dosłownie pomogę “jego”).
Podobnie zachowuje się czasownik dziękować (ringraziare).
Lo ringrazio (dziękuję jemu).
Podsumowanie – kluczowe zasady użycia pronomi diretti
- Zaimki dopełnienia bliższego zastępują rzeczowniki odpowiadające na pytania “kogo?” lub “co?”. Oczywiście zazwyczaj! Pamiętaj, że rzeczowniki w języku polskim i włoskim mogą być w różnym rodzaju, a struktura czasownika też często bywa inna, więc nigdy nie sugeruj się językiem polskim!
- W większości przypadków stoją przed czasownikiem.
- W czasach złożonych (np. passato prossimo) imiesłów przeszły zgadza się z zaimkiem pod względem liczby i rodzaju.
- W trybie rozkazującym zaimek dołącza się do czasownika (oprócz trzecich osób).
- Przy czasownikach modalnych (potere, volere, dovere) zaimek może stać przed nimi lub być dołączony do bezokolicznika.
Rewelacyjne wyjaśnienia !